ພຣະພຸທທະເຈົ້າ

- ພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ ເປັນພຣະບໍຣົມມະສາສດາຂອງພຸດທະສາສນາ, ພຸດທະສາສນາທັງຝ່າຍເຖຣະວາທ ແລະອະຈາຣິຍະວາທ (ຫິນະຍານ ແລະມະຫາຍານ) ນັບຖືພຣະພຸດທະເຈົ້າວ່າເປັນສາສດາຂອງຕົນເໝືອນກັນ ແຕ່ລາຍລະອຽດປີກຍ່ອຍຕ່າງກັນ ຝ່າຍເຖຣະວາທ ໃຫ້ຄວາມສຳຄັນພຣະພຸດທະເຈົ້າອົງປັດຈຸບັນຄືພຣະໂຄດົມສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ ແລະກ່າວເຖິງພຣະພຸດທະເຈົ້າໃຮອະດີດກັບໃນອະນາຄົດເລັກນ້ອຍ ແຕ່ບໍ່ໃຫ້ຄວາມສຳຄັນເທົ່າກັບຝ່າຍມະຫາຍານ ນັບຖືພຣະພຸດທະເຈົ້າ ຂອງຝ່າຍເຖຣະວາທທັງໝົດ ແລະມີການສ້າງພຣະພຸດທະເຈົ້າເພີ່ມຕື່ມຂຶ້ນມາຈົນບາງອົງມີລັກສະນະຄ້າຍດັບເທພະເຈົ້າຂອງສາສນາຮີນດູ.

- ຕາມຄັມພີຝ່າຍພຸດ ຖືວ່າພຣະພຸດທະເຈົ້າ (ພຣະໂຄດົມພຸທະເຈົ້າ) ພຣະອົງຊົງດຳຣົງພຣະຊີບຢູ່ຣະຫວ່າງ 80 ປີ ກ່ອນພຸດທະສັງກຣາຊ ຈົນເຖິງເຣີ່ມພຸດທະສັງກຣາຊ ເຊິງເປັນວັນນິພພານ ກົງກັບ 543 ປີກ່ອນຄຣິຕຕະສັງກຣາຊ ຕາມຕໍາຣາລາວເຮົາ ້ອ້າງອີງປະຕິທິນລາວ ແລະປະຕິທິນຈັນທະຣະຄະຕິ.

ກ. ຄວາມໝາຍຂອງຄຳວ່າ "ພຸດທະ"
- ໃນພຸດທະສາສນາ ພຸດທະ(ພາສະປາລີ ພຸດທະ ແປວ່າ ຜູ້ຮູ້ ຜູ້ຕື່ນ ຜູ້ເບີກບານ) ໝາຍເຖິງບຸກຄົນຜູ້ຕັສຮູ້ອະຣິຍະສັຈ 4 ແລ້ວຢ່າງທ່ອງແທ້ ໃນຂັ້ນອັຕຖະກະຖາ ຈຳແນກພຸດທະອອກເປັນ 3 ຈຳພວກດ້ວຍກັນ ໄດ້ແກ່:

1. ພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ: ບາງທີຮຽກວ່າພຸດທະເຈົ້າ ຄືບຸກຄົນທີ່ຕັສຮູ້ດ້ວຍຕົນເອງ ແລະສອຍຜູ້ອື່ນໃຫ້ຮູ້ຕາມ ຕາມຄັມພີຝ່າຍພຸດທະນັ້ນ ພຣະພຸດທະເຈົ້າອົງທີ່ປາກົດໃນປະວັດສາດ(ພຣະໂຄດົມພຸດທະເຈົ້າ) ເປັນພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ ພຣະອົງໜຶ່ງໃນບັນດາພຣະພຸດທະເຈົ້າທັງຫຼາຍ.

2. ພຣະປັຈເຈກະພຣະພຸດທະເຈົ້າ: ຫຼືພຣະປັຈເຈກພຸດທະ (ຄືບຸກຄົນທີ່ຕັສຮູ້ດ້ວຍຕົນເອງ ແຕ່ບໍ່ໄດ້ສອນໃຫ້ຜູ້ອື່ນຮູ້ຕາມ.

3. ອະນຸພຸດທະ , ຄື ບຸກຄົນທີ່ຕັສຮູ້ເນື່ອງດ້ວຍຄໍາສອນຂອງພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ ບໍ່ວ່າຈະໂດຍທາງກົງ ຫຼືທາງອ້ອມ ຜູ້ທີ່ຕັສຮູ້ໄດ້ ດ້ວຍເຫຕນີ້ຮຽກວ່າພຣະສາວົກ.

* ໃນອັຕຖະກະຖາບາງແຫ່ງ ຈພແນກເປັນ 4 ດັ່ງນີ້:
1. ພຣະສັພພັນຍູພຸດທະ (ພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ)
2. ພຣະປັຈເຈກະພຸດທະ.
3. ຈະຕຸສັຈຈະພຸດທະ(ສາວົກຂອງພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ ຜູ້ໄດ້ບັນລຸອໍຣະຫັນຕະຜົລ)
4. ສຸຕະພຸດທະ(ຜູ້ເປັນພຣະຫູສູຕ)

ຂ. ຄຳທີ່ໃຊ້ຮຽກພຣະພຸດທະເຈົ້າ.
- ເທົ່າທີ່ປາກົດມີຫຼາຍຄຳ ດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້:

1. ພຣະບໍ່ຣົມມະໂພທິສັດ, ພຣະໂພທິສັດ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ທີ່ກຳລັງບຳເພັງປາຣະມີ 10 (ໂດຍຍິ່ງຍວດ 30 ທັດ) ຄື ທານ, ສີລ, ເນກຂັມມະ, ປັນຍາ, ວິຣິຍະ, ຂັນຕິ, ສັຈຈະ, ອະທິຖານະ, ເມຕຕາ, ອຸເປກຂາ ແລະຈະໄດ້ຕັສຮູ້ເປັນພຣະພຸດທະເຈົ້າ.

2. ອັງຄີຣົສ ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ມີຣັສມີແຜ່ອອກຈາກກາຍ.

3. ສີທັຕຖະ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ມີຄວາມພຽນພະຍາຍາມ ເມື່ອຕ້ອງການສຳເຣັດ ເປົ້າໝາຍທີ່ປະສົງ ຈະທຳມະຫາບູຣຸດ ເປັນຄໍາທີ່ໃຊ້ຮຽກ ພຣະພຸດທະເຈົ້າກ່ອນຕັສຮູ້ ອີກຄວາມໝາຍໜຶ່ງ ຄື ບູຣຸດຜູ້ຍິ່ງໃຫຍ່, (ໃນລາວເຮົາບູຮານພົບໃນໜັງສືຕ່າງໆ ຮຽກ ສີທຣາຕ, ສີທາຣົດ ກໍແມ່ນ)

4. ຕະຖາຄົຕ ເປັນຄໍາທີ່ພຣະພຸດທະເຈົ້າ ຕັດເຖິງພຣະອົງເອງ(ຮຽກພຣະອົງເອງ) ມີຄວາມໝາຍແປດຢ່າງ ຄື
- ພຣະຜູ້ສະເດັດມາແລ້ວຢ່າງນັ້ນ.
- ພຣະຜູ້ສະເດັດໄປແລ້ວຢ່າງນັ້ນ.
- ພຣະຜູ້ສະເດັດມາເຖງຕະຖະລັກສະນະ.
- ພຣະຜູ້ຕັສຮູ້ທັມຕາມທີ່ມັນເປັນ.
- ພຣະຜູ້ຊົງເຫັນຢ່າງນັ້ນ.
- ພຣະຜູ້ຕັສຢ່າງນັ້ນ
- ພຣະຜູ້ທຳຢ່ານັ້ນ.
- ພຣະຜູ້ເປັນເຈົ້າ
(ໃນລາວເຮົາບາງທ່ານ ບາງຕໍາຣາຍັງຮຽກເປັນພາສາປາລີບໍຣິສຸດວ່າ ຕະຖາຄະຕະ ກະມີ)

5. ຕະຖາຄົຕໂພທິສັດທາ ໝາຍເຖິງ ການເຊື່ອຖືປັນຍາຕັສຮູ້ຂອງພຣະຕະຖະຄົຕ,

6. ທັມມະກາຍ: ໝາຍເຖິງທ່ານຜູ້ມີທັມໃນກາຍ.

7. ທັມມະຣາຊາ: ໝາຍເຖິງຜູ້ເປັນຣາຊາແຫ່ງທັມ.

8. ທັມມະສວາມິຕ, ທັມມະສວາມິສຣ, ໝາຍເຖິງທ່ານຜູ້ເປັນໃຫຍ່ໂດຍເປັນເຈົ້າຂອງທັມ.

9. ທັມມະສາມີ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ເປັນເຈົ້າຂອງທັມ.

10. ທັມມິສຣາທິບໍດີ: ໝາຍເຖິງທ່ານຜູ້ເປັນທີ່ບໍດີໃນທັມ ເປັນຄໍາກະວິໝາຍເຖິງພຣະພຸດທະເຈົ້າ.

11. ບໍຣົມມະສາສດາ, ພຣະບໍຣົມມະສາສດາ, ໝາຍເຖິງທ່ານຜູ້ເປັນ ສາສດາອັນຍອດຍິ່ງ, ພຣະຜູ້ເປັນຄຣູຜູ້ສູງສຸດ, ຫຼືພຣະບໍຣົມມະຄຣູ.

12. ພຣະຜູ້ມີພຣະພາຄເຈົ້າ, ພຣະພຸດທະເຈົ້າ, ທ່ານຜູ້ຮູ້ດີ, ຮູເຍຊອບ, ດ້ວຍຕົນເອງກ່ອນແລ້ວ ສອນປະຊຸມຊົນໃຫ້ປະພຶດຊອບດ້ວຍກາຍ ວາຈາ ໃຈ.

13. ພຣະສາສດາ : ໝາຍເຖິງທ່ານຜູ້ຊົງສອນຊົນທັງປວງ.

14. ພຣະສັມພຸດທະເຈົ້າ, ພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ, ພຣະອໍຣະຫັນ(ອະຣະຫັນ)ສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ, ສົມເດັດພຣະສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ: ໝາຍເຖິງ ພຣະຜູ້ຕັສຮູ້ເອງໂດຍຊອບ.

15. ພະຄະວາ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ເປັນຜູ້ມີໂຊກ ຫຼືທ່ານຜູ້ຈຳແນກແຈກທັມ.

16. ມະຫາສະມະນະ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ສງົບແລ້ວ.

17. ໂລກະນາຖ, ພຣະໂລກະນາຖ: ໝາຍເຖິງ ພຣະຜູ້ເປັນທີ່ເພິ່ງແຫ່ງໂລກ. (ໂລກະນາໂຖ)

18. ສະຍັມພູ, ພຣະສະຍັມພູ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ຕັດສຮູ້ໄດ້ໂດຍພຣະອົງເອງ ບໍ່ມີໃຜສັ່ງສອນ.

19. ສັພພັນຍູ, ພຣະສັພພັນຍູສັມມາສັມພຸດທະເຈົ້າ: ໝາຍເຖິງ ທ່ານຜູ້ຮູ້ທຸກສິ່ງທຸກຢ່າງ.

20. ພຣະສຸຄົຕ, ພຣະສຸຄະໂຕ: ໝາຍເເຖິງ ທ່ານຜູ້ສະເດັດໄປດີແລ້ວ.