ສຶກສາຊື່ ຄຳວ່າ "ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ, ອັກສອນອີສານ ແລະອັກສອນທຳອີສານ" ຕາມການກ່າວຂານຂອງໄທຍ໌

ສຶກສາຊື່ ຄຳວ່າ "ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ, ອັກສອນອີສານ ແລະອັກສອນທຳອີສານ" ຕາມການກ່າວຂານຂອງໄທຍ໌

ໂດຍ ພອຄ.ເນືອງພິລັກ ໂຊຕິທອນ 7 ພະຈິກ 2015
-----------

- ໃນຄວາມໝາຍ ຄຳວ່າ ໄທຍ໌ນ້ອຍໃນອັກສອນອີສານ ທີ່ໄທຍ໌ຕັ້ງຂຶ້ນໝາຍເອົາອັກສອນລາວ ທີ່ມີການໃຊ້ໃນພາກຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອຂອງໄທຍ໌ທັງໝົດ, ສ່ວນຄຳວ່າ ອັກສອນອີສານ ກໍໝາຍເອົາອັກສອນລາວທັງອັກສອນລາວ ຫຼືໄທຍ໌ນ້ອຍ ແລະອັກສອນທຳລາວ ທີ່ມີການໃຊ້ໃນພາກອີສານທັງໝົດດ້ວຍ, ສ່ວນຄຳວ່າ ພາສາອີສານນັ້ນ ກໍແມ່ນໝາຍເຖິງພາສາລາວທັງນັ້ນ.

- ໃນປະຫວັດສາດຊາດໄທຍ໌ ທີ່ກ່າວເຖິງຊົນຊາດໄທຍ໌ ເຊິ່ງອົບພະຍົບລົງມາຈາກ ອານາຈັກນ່ານເຈົ້າ ມາຢູ່ດິນແດນຂອງຂອມນັ້ນ ມີຢູ່ 2 ພວກ ຄືຊົນຊາດອ້າຍລາວ ຫຼືໄທລາວ.

- ອ້າຍລາວ ແບ່ງອອກເປັນສອງພວກ ຄືພວກທີ່ອົບພະຍົບຂຶ້ນທາງເໜືອ ເຂົ້າໄປທາງດິນແດນພະມ້າມີພວກຫຼາຍຮຽກວ່າ ໄທໃຫຍ່, ສ່ວນທີ່ອົບພະຍົບລົງທາງໃຕ້ ຮຽກວ່າໄທນ້ອຍ, ໄທນ້ອຍ ແບ່ງເປັນ 3 ຈຸ ຄື ຈຸໜຶ່ງລົງໄປທາງນໍ້າຂອງຮຽກວ່າໄທລາວ ຫຼືໄທລ້ານຊ້າງ ອົບພະຍົບໄປທາງນໍ້າປິງ ຍົມ ນ່ານ ຮຽກໄທໂຍນົກ ຫຼືໄທຍວນ ຫຼືໄທລ້ານນາ ຕະກຸນລາວ ຫຼືຮຽກອີກຢ່າງໜຶ່ງວ່າລາວລ້ານນາ, ສ່ວນລົງໄປທາງແມ່ນໍ້າເຈົ້າພະຍາ ໄປອາໄສຢູ່ໃນແດນສຍາມ-ມອນ ຮຽກວ່າ "ໄທສຍາມ" ຮຽກວ່າ ອານາຈັກສຍາມ.

- ທັງຄົນໄທລ້ານຊ້າງ ລ້ານນາ ແບ່ງອອກ ເປັນຫຼາຍຈຸ ມີຊື່ນຳໜ້າວ່າໄທ ເຊັ່ນໄທດຳ ໄທແດງ ໄທຍວນ ຜູ້ໄທ ແລະໄທລາວ ສຳລັບໄທລາວ ໄດ້ຮຽກຊື່ຕົນເອງວ່າລາວ, ຄົນພວກນີ້ໄດ້ອົບພະຍົບລົງທາງໃຕ້ສະເໝີຕະຫຼອດໄລຍະປະຫວັດສາດ ທັງອົບພະຍົບລົງໄປເອງ ແລະອົບພະຍົບໄປດ້ວຍການກວດຕ້ອນ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຄົນລາວ ເຜົ່າຕ່າງໆ ໄດ້ອົບພະຍົບລົງໄປຢູ່ໃນອານາຈັກອາຍຸທະຍາ ແລະລັດຕະນະໂກສິນ ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ ເຮັດໃຫ້ຊົນຊາດລາວ ມີອິດທິພົນທາງດ້ານພາສາ ແລະວັດທະນະທຳເໜືອສຍາມ ຕໍ່ມາກໍມີອິດທິພົນເຂົ້າທາງດ້ານການເມືອງ ແລະການປົກຄອງ ຄົນສຍາມກໍໝົດອຳນາດລົງ ຍັງເຫຼືອແຕ່ຊື່ອານາຈັກວ່າ "ອານາຈັກສຍາມ" ແຕ່ພາສາແມ່ນເວົ້າພາສາໄທລາວ(ລາວ) ຈົນຮອດກາງຂອງຍຸກ ລັດຖະການທີ 8 ປະເທດໄທຍ໌ ກໍຍັງຄົງຊື່ວ່າ ປະເທດສຍາມ ຫຼືເມືອງສຍາມ.

- ສຳລັບອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ແລະລ້ານນາ ເປັນອານາຈັກເອກລາດເລື້ອຍມາ ທັງສອງອານາຈັກນັ້ນມີຄວາມສຳພັນໃກ້ຊິດກັນ ທາງດ້ານການເມືອງ ການປົກຄອງມາຕະຫຼອດໄລຍະປະຫວັດສາດ ຈົນມາເຖິງປີ ຄສ. 1779 ແລະ ປີ 1828 ອານາຈັດທັງສອງຈຶ່ງຖືກຮຸກຮານໂດຍ ອານາຈັກສຍາມ ກາຍເປັນປະເທດສະຣາຊຂອງສຍາມ ໃນຖານະເມືອງຊ່ວຍ ຂອງສຍາມ ສ່ວນອຳນາດທາງການປົກຄອງຍັງມີອຳນາດຢູ່.

- ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ເປັນອານາຈັກລາວ ເກົ່າແກ່ ມີອານາເຂດກວາມສອງຟາກຝັ່ງແມ່ນໍ້າຂອງ ອານາເຂດກວ້າງຂວາງ ທາງເໜືອ ຈຸຊຽງຮຸ່ງ ສິບສອງພັນນາ ທາງຕາເວັນຕົກຈຸຊຽງຕຸງ ແລະຕໍ່ແດນ ລ້ານນາທາງຝັ່ງຂວາແມ່ນໍ້າຂອງຊຽງຮາຍ ນ່ານ ເລີຍ ລົງໄປທາງໃຕ້ຮອດ ອຳເພີພິມາຍ ປາກຊ່ອງ ປາຍນໍ້າສັກດົງພະຍາໄຟ ທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ຕາມສາຍພູດົງເຫຼັກຮອດລີ່ຜີ ແລະດ້ານຕາເວັນອອກຕາມສາຍພູຫຼວງ ແດນແກວ ຮອດສິບສອງຈຸໄທ ນໍ້າມ້າ ເລົ່ານີ້ເປັນຕົ້ນ.

- ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ເປັນອານາຈັກລາວ ດຳລົງຄົງອານາຈັກໄວ້ຍາວນານກວ່າ 500 ປີ, ທາງດ້ານພາສາ ແລະວັດທະນະທຳທັງມວນນັ້ນ ເປັນເອກະລັກຂອງຕົນແຜ່ຂະຫຍາຍໄປທົ່ວ ພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກສ້ຽງໃຕ້ ແລະມີອິດທິພົນເໜືອກວ່າຊົນຊາດອື່ນ ໂດຍສະເພາະຊົນຊາດສຍາມ ຂະເໝນໃນບາງພາກດ້ວຍ ກໍໄດ້ຮັບອິດທິພົນທາງພາສາລາວນີ້.

- ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງກວາມເອົາສອງຟາກຝັ່ງແມ່ນໍ້າຂອງສະນັ້ນ ພາສາລາວ ແລະອັກສອນລາວ ຈຶ່ງຖືກນຳໃຊ້ນຳຄົນເຊື້ອສາຍລາວ ຢູ່ໃນແລະນອກປະເທດໃນປັດຈຸບັນນີ້ດ້ວຍ.

- ນັບແຕ່ປີ ຄສ. 1829 ເປັນຕົ້ນມາອານາຈັກລ້ານຊ້າງຖືກລົ້ມສະຫຼາຍ ໂດຍສະເພາະສູນກາງຈັນທະບູລີສີສັດຕະນາກ(ວຽງຈັນ) ຖືກຍຸບອຳນາດລົງ ແຕ່ຫົວເມືອງຕ່າງໆ ຍັງປົກຄອງໂດຍຄົນລາວ ກາຍເປັນເມືອງສ່ວຍຂອງສຍາມ ພາຍຫຼັງປະເທດລ່າອານານິຄົມ ຈາກຊາດຕາເວັນຕົກ ມີຝຣັ່ງ-ອັງກິດ ເຂົ້າມາມີບົດບາດໃນດິນແດນອາຊີນີ້ ສຍາມຈຶ່ງໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ປົກຄອງລາວ ໂດຍຈັດຫົວເມືອງລາວຕ່າງໆໄວ້ເປັນເຂດ ຢູ່ໃນກຳກັບຂອງສຍາມ.

- ພາຍຫຼັງສົນທິສັນຍາສຍາມ-ຝຣັ່ງ ສິ້ນສຸດລົງ ລັດຖະບານສຍາມ ຄອບຄອງດິນແດນລ້ານຊ້າງຝັ່ງຂວາເກືອບທັງໝົດ ແລະໄດ້ຈັດການແບ່ງເຂດການປົກຄອງສຍາມອອກເປັນພາກໆ ຮຽກວ່າທົນ ຕໍ່ມາກໍຈັດເປັນພາກ ດິນແດນລາວສອງເຂດແຄວ້ນ ໄດ້ແບ່ງອອກເປັນ 2 ພາກ ຄື ພາກເໜືອ ແລະພາກອີສານ.

- ກ່ຽວກັບພາສາ ແລະອັກສອນລາວ ກາຍເປັນອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ.
ເປັນລາວສອງພວກ ຄື ລາວລ້ານນາ ແລະລ້ານຊ້າງ ກ່ອນໜ້ານັ້ນ ສຍາມໄດ້ທຳການສັກມຶກຄົນໃນພາກພາກດັ່ງກ່າວໃຫ້ເປັນສຍາມ ຕໍ່ມາເມື່ອເຂົາຕັ້ງກົມການປົກຄອງຂຶ້ນແລ້ວ ກໍຂຶ້ນທະບຽນຄົນລາວໃນພາກນີ້ ເປັນ ສັນຊາດສຍາມ ເຊື້ອຊາດສຍາມ ພາຍລຸນມາປ່ຽນເປັນຊົນຊາດໄທຍ໌ ເຊື້ອຊາດໄທຍທັງໝົດ.

- ດ້ານການສຶກສາ ແຕ່ສະໄໝຣັດຖະການ ທີ 5-6-7-8 ທາງການສຍາມ ໄດ້ບັນຍັດເອົາອັກສອນໄທຍ໌ ປັດຈຸບັນເປັນອັກສອນຂອງຊາດ ໄດ້ມີການສອນໃນໂຮງຮຽນປະຊາບານ ແລະໃຊ້ໃນລັດຖະການ.

- ແຕ່ຄົນໃນ 2 ພາກນີ້ມີວັດທະນະທຳທາງ ພາສາ ອັກສອນ ເປັນຂອງຕົນ ແລະຍັງ ໃຊ້ເຂົ້າໃນວຽກງານສັງຄົມ ສາສນາ ວັດທະນະທຳຂອງຕົນຢູ່ ດ້ວຍເຫດນັ້ນ ທາງການສະຍາມ ຈຶ່ງໄດ້ຕັ້ງຊື່ໃຫອັກສອນຂອງລາວ ໃນພາກດັ່ງກ່າວ ຄື.

- ໃນພາກເໜືອ ມີ ສອນ 2 ແບບ ຄື ອັກສອນລາວບູຮານ ແບບລ້ານນາ ແລະອັກສອນລາວອີກແບບໜຶ່ງ ຍ້ອນຍົກສູງຄົນພາກເໜືອໃນລ້ານນາ ໃຫ້ເໜືອກວ່າຄົນໃນພາກອີສານ ຈຶ່ງຮຽກຄົນໃນລ້ານນາວ່າ ຄົນເມືອງ ພາສາເວົ້າຮຽກວ່າຄຳເມືອງ ຫຼືພາສາເມືອງ ອັກສອນກໍຮຽກວ່າຕົວເມືອງ ພາຍລຸນມາຮຽກວ່າ ອັກສອນລ້ານນາ ມີການປັບປຸງປ່ຽນແປງ ໂດຍໃຫ້ມີຮູບຄ້າຍຄືສອນພະມ້າຜົມສົມກັນໃນບາງຮູບ ແລະເພີ່ມຕົວໜັງສືເຂົ້າໃຫ້ຄົບ, ສ່ວນອັກສອນລາວ ອີກຮູບໜຶ່ງໃຫ້ຮຽກວ່າ ອັກສອນຝັກຂາມ.

- ຢູ່ໃນພາກອີສານນັ້ນ ຈຳປາສັກຝັ່ງຕາເວັນຕົກ ແລະບາງເກາະດອນຍັງຂຶ້ນ ກັບສຍາມ ໃນສະໄໝເຈົ້າຣາຊະດາໄນ ແລະ ເຈົ້າບຸນອຸ້ມ ນະຈຳປາສັກ ປົກຄອງແລະເປັນເຈົ້າຄອງນະຄອນຈຳປາສັກ ແລະຫົວເມືອງຂຶ້ນເດີມຂອງຈຳປາສັກບາງເມືອງ ແລະໄຊຍະບູຣີ ໃນໄລຍະນີ້ ໃນພາກອິສານ ມີອັກສອນຂອງຕົນສອງແບບ ທີ່ສືບມາຈາກອັກສອນລາວລ້ານຊ້າງ ທາງສຍາມໄດ້ປ່ຽນຊື່ອັກສອນລາວວ່າ "ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ" ຄືເຂົາໝາຍເຖິງອັກສອນໄທຍ໌ຊະນິດໜຶ່ງ ແລະອັກສອນທຳໄດ້ຮຽກວ່າ "ອັກສອນລາວ" ແລະບັນທຶກໄວ້ໃນທະນະບັດເຈັ້ຍກະດາດດ້ວຍ.

- ສຳລັບທາງຝ່າຍລາວນັ້ນ ໄດ້ບັນຍັດອັກສອນລາວ ເປັນອັກສອນຊາດ ຫຼືອັກສອນໃຊ້ໃນຝ່າຍອານາຈັກ ຮຽກອັກສອນລາວ, ສ່ວນອັກສອນລາວ ອີກແບບໜຶ່ງ ໃຫ້ໃຊ້ໃນຝ່າຍສາສນາຈັກ ພື່ອຂຽນຄຳທຳ ຄົນທັງຫຼາຍຈຶ່ງຮຽກວ່າ ອັກກສອນທຳ ສ່ວນໃນພາກອີສານ ກໍຖືກຮຽກວ່າອັກສອນທຳອີສານ ແລະອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍໃນພາກອີສານນັ້ນ ກໍຖືກກຳນົດໂດຍນັກວິຊາການໄທຍ໌ໃນປັດຈຸບັນວ່າ ອັກສອນອີສານ.

- ເນື່ອງຈາກລາວໄດ້ໃຊ້ອັກສອນລາວ ທັງສອງແບບຄວບຄູ່ກັນມາ ອັກສອນລາວ ກໍຮຽກວ່າອັກສອນລາວມາຕະຫຼອດ ອັກສອນທຳ ກໍຮຽກວ່າ ອັກສອນທຳລາວມາຕະຫຼອດ.

- ມາເຖິງໄລຍະໜຶ່ງ ເມື່ອຣາຊບັຍດິດສະພາຈັນທະບູຣີກຳເນີດຂຶ້ນ ສົມເດັດເຈົ້າເພັດຊະຣາຊ ເປັນປະທານ ກໍໄດ້ແນະນຳໃຫ້ຄະນະກຳມະການວັນນະຄະດີ ປະຕິຮູບອັກສອນລາວຂຶ້ນໃຫ້ຄົບຕາມເຄົ້າ ຮຽກວ່າອັກສອນສະພາຈັນທະບູຣີ ໂດຍມີມະຫາສີລາ ວິລະວົງ ພ້ອມຄະນະຄົ້ນຄວ້າ ສ່ວນອັນສອນທຳນັ້ນ ທາງຄະນະກຳມະການຮັບຮອງເອົາແບບ ຂອງມະຫາສີລາ ວິລະວົງ ແລະຂອງມະຫາເສນາ(ຜຸຍ) ເປັນແບບ ຈຶ່ງມີການຮຽນການສອນກັນມາເລື້ອຍ ຈົນມາຮອດ ປີ 1957 ມີກົດໝາຍສະບັບເລກທີ 10 ອອກມາ ຮຽກວ່າ ພະຣາຊະບັນຍັດເລກທີ 10 ກຳນົດໃຫ້ພາສາລາວຂຽນຕາມສຽງ ທາງຝ່າຍອານາຈັກ ກໍມີສະພາຈັນທະບູຣີເປັນແກ່ນນຳ ເຈົ້າເພັດຊະຣາດ ກໍມອບໃຫ້ມະຫາສີລາ ວິລະວົງ ແກ້ໄຂໄວຍາກອນເກົ່າ ຍົກເລີກອັກສອນ 14 ໂຕ ໃຫ້ໃຊ້ 27 ໂຕ ລະມີການສະກົດ ພິເສດ ອີກ 8 ໂຕ ຈຶ່ງໄດ້ໃຊ້ໄວຍາກອນລາວສະບັບນີ້ ມາຈົນເຖິງປີ ຄສ. 1975 ຮຽກວ່າໄວຍາກອນສະບັບກະຊວງສຶກສາ ກີລາ ສະໄໝລະບອບຣາຊາອານາຈັກ ມີປີແອງິນ ແລະຜູ້ອື່ນໆ ເປັນຜູ້ພັດທະນາ.

- ສ່ວນທາງຝ່າຍແນວລາວ ໄດ້ຈັດຕັ້ງຂຶ້ນທີ່ຊຽງຂວາງ ພະຍາພູມີ ວົງວິຈິດ ເປັນຫົວໜ້າຄະນະກຳມະການສຶກສາສູນກາງແນວລາວຮັກຊາດ ກໍໄດ້ພັດທະນາໄວຍາກອນຂອງຕົນຂຶ້ນ ໂດຍປະຕິບັດຕາມພະຣາຊະບັນຍັດ ເລກທີ 10 ເຊັ່ນດຽວກັນ ແຕ່ໃຊ້ອັກສອນ 26 ໂຕ ຕັດໂຕ ຣ ອອກ ແລະບໍ່ມີສະກົດພິເສດໃດໆ ທັງສິ້ນ.

- ຈົນມາຮອດ ປີ ຄສ. 1976 ທ່ານພູມີ ວົງວິຈິດ ເປັນຮອງນາຍົກ ແລະຣັດຖະມົນຕີກະຊວງສຶກສາ ກີລາ ແລະທຳມະການ ກໍໄດ້ນຳໃຊ້ໄວຍາກອນສະບັບ ດັ່ງກ່າວ ມາຮອດປີ 2000 ຄະນະກຳມະການຄົ້ນຄວ້າພາສາສາດ ໄດ້ເພີ່ມ ໂຕ ຣ ເຂົ້າຄືນ ອັກສອນລາວ ຈຶ່ງມີ 27 ໂຕ ແຕ່ກໍໄດ້ປັບປຸງຂຽນຈົນເປັນແບບປັດຈຸບັນເທົ່າບັດນີ້.

- ເນື່ອງຈາກອັກສອນລາວ ໄດ້ມີການພັດທະນາປ່ຽນແປງຕາມໄລຍະປະຫວັດສາດເລື້ອຍມາ ຈຶ່ງມີນັກວິຊາການບາງຄົນຂອງລາວ ຮຽກອັກສອນລາວທັງສອງແບບດັ່ງນີ້ ຄື ອັກສອນທຳລາວ ກໍຮຽກສອນລາວບູຮານ, ສ່ວນອັກສອນລາວທີ່ເປັນອັກສອນຝ່າຍຣາຊະອານາຈັກຮຽກອັກສອນລາວເດີມ ເນື່ອງຈາກມີອັກສອນລາວໃໝ່ໃນປັດຈຸບັນ ດັ່ງນີ້.

- ສ່ວນຄຳວ່າ ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍນັ້ນ ແມ່ນຝ່າຍໄທຍ໌ບັນຍັດ ຄືໃຫ້ແຍກວ່າ ອັກສອນລາວໃນພາກອິສານ ເປັນອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ ຄືໝາຍວ່າເປັນອັກສອນໄທຍ໌ເຊັ່ນກັນ ແຕ່ເປັນແບບໜຶ່ງ ຫາກເປັນແບບນີ້ ກໍໝາຍວ່າ ອັກສອນໄທຍ໌ ເປັນອັກສອນໄທຍ໌ໃຫຍ່ ແຕ່ຄຳວ່າ ໄທຍ໌ໃຫຍ່ ແມ່ນຣັດປະຊາຊາດໜຶ່ງໃນພະມ້າ ມີການໃຊ້ພາສາ ແລະອັກສອນຂອງຕົນເອງຕ່າງຫາກ ຮູ້ສຶກສັບສົນກັນ,

- ພາຍຫຼັງມານີ້ ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ ຖືກຮຽກວ່າອັກສອນອີສານ ແລະອັກສອນທຳໃນພາກອີສານ ຮຽກວ່າກສອນທຳອີສານ ແຕ່ຄົນອີສານສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຄົນເຊື້ອສາຍລາວ ສະນັ້ນ ໂດຍຄວາມເປັນຈິງແລ້ວ ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ ຫຼືອັກສອນອີສານ ຈຶ່ງເປັນອັກສອນລາວ ແລະອັກສອນທຳອີສານ ກໍແມ່ນອັກສອນທຳລາວ ເພາະເຈົ້າຂອງອັກສອນທັງສອງນີ້ ບໍ່ມີຊື່ວ່າ ປະເທດອີສານ ແລະຄົນອີສານບໍ່ແມ່ນຊື່ຊາດຊື່ຄົນ.

ອັກສອນລາວ ໄດ້ຈາກອັກສອນສະໄໝພະຍາລິໄທ ຕາມການກ່າວຫາຂອງໄທຍ໌ ຈິງບໍ ? ຄົ້ນຄວ້າໂດຍ: ພອຄ.ເນືອງພິລັກ ໂຊຕິທອນ 8/8/16

ອັກສອນລາວ ໄດ້ຈາກອັກສອນສະໄໝພະຍາລິໄທ ຕາມການກ່າວຫາຂອງໄທຍ໌ ຈິງບໍ ?
ຄົ້ນຄວ້າໂດຍ: ພອຄ.ເນືອງພິລັກ ໂຊຕິທອນ
8/8/16
--------
ອ່ານເນື້ອໃນ ຫຼັກຖານ ການຄົ້ນພົບອົກສອນລາວ(ໄທຍ໌ວ່າໄທຍ໌ນ້ອຍ) ແລະຄຳເຫັນຂອງນັກວິຊາການຝ່າຍໄທຍ໌
--------
จารึก จารึกพระธาตุร้างบ้านแร่
ชื่อจารึกแบบอื่นๆ -
อักษรที่มีในจารึก ไทยน้อย
ศักราช พุทธศักราช ๑๘๙๓
ภาษา ไทย
ด้าน/บรรทัด จำนวนด้าน ๑ ด้าน มี ๑๒ บรรทัด
ลักษณะวัตถุ รูปใบเสมา
ขนาดวัตถุ กว้าง ๔๒ ซม. สูง ๗๙ ซม.
บัญชี/ทะเบียนวัตถุ ๑) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น “สน. ๔”
๒) ในหนังสือ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว กำหนดเป็น “จารึกพระธาตุร้างบ้านแร่”
ปีที่พบจารึก ไม่ปรากฏหลักฐาน
สถานที่พบ สถานีอนามัยบ้านแร่ (วัดธาตุศรีบุญเรือง) ตำบลแร่ อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร
ผู้พบ อาจารย์สุรัตน์ วรางรัตน์ และคณะนักศึกษา จากวิทยาลัยครูสกลนคร
ปัจจุบันอยู่ที่ สถานีอนามัยบ้านแร่ (วัดธาตุศรีบุญเรือง) ตำบลแร่ อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร
พิมพ์เผยแพร่ ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, ๒๕๓๐), ๒๒๕-๒๒๗.
ประวัติ ศิลาจารึกหลักนี้เพิ่งค้นพบเมื่อ อาจารย์สุรัตน์ วรางรัตน์ แห่งวิทยาลัยครูสกลนคร พานักศึกษาไปศึกษานอกสถานที่ ภายหลังได้พาอาจารย์ธวัช ปุณโณทก ไปศึกษาเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๒๗ พบเฉพาะท่อนบนและท่อนล่าง เดือนสิงหาคม ๒๕๒๗ อาจารย์ธวัช ปุณโณทก ได้นำภาพนิ่งจารึกหลักนี้มาเสนอในที่ประชุมนานาชาติเรื่อง ไทยศึกษา ที่กรุงเทพฯ ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ ณ นคร ได้แสดงความเห็นและให้ความสนใจแก่จารึกหลักนี้มาก อาจารย์ธวัช ปุณโณทก จึงได้ให้นักศึกษาผู้ช่วยวิจัยไปค้นหาส่วนของจารึกที่ยังหลงเหลืออีกครั้งหนึ่ง และพบส่วนที่ขาดไปได้ครบสมบูรณ์
เนื้อหาโดยสังเขป ข้อความจารึกกล่าวถึงการอุทิศที่ดินให้แก่วัดของเจ้านายระดับพระยา และแสน ซึ่งเป็นหัวหน้าชุมชนในละแวกนั้น
ผู้สร้าง ไม่ปรากฏหลักฐาน
การกำหนดอายุ ข้อความจารึกบรรทัดที่ ๔ ระบุ จ.ศ. ๗๑๒ คือ พ.ศ. ๑๘๙๓ ตรงกับปีที่พระเจ้าอู่ทองทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยา และก่อนพระเจ้าฟ้างุ้มครองเมืองหลวงพระบาง (พ.ศ. ๑๘๙๖) ถึง ๓ ปี ถ้าศักราชที่ปรากฏในจารึกนี้ถูกต้อง จารึกหลักนี้จะเป็นจารึกอักษรไทยน้อยที่มีอายุเก่าที่สุดที่พบขณะนี้ และเป็นรูปแบบตัวอักษรไทยน้อยที่ได้พัฒนาไปแล้ว คือมีรูปแบบเฉพาะตัวห่างจากอักษรไทยสุโขทัยสมัยพระเจ้าลิไท ที่ร่วมสมัยเดียวกัน จากการศึกษารูปแบบของตัวอักษรในศิลาจารึกพระธาตุร้างบ้านแร่นี้ น่าจะต้องทบทวนทฤษฎีที่ว่าอักษรไทยน้อยได้แบบอย่างไปจากตัวอักษรไทยสกุลพ่อขุนรามคำแหง ถ้าปรากฏหลักฐานอื่นๆ สนับสนุนอีกส่วนหนึ่ง
ข้อมูลอ้างอิง เรียบเรียงข้อมูลโดย : นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๙, จาก :
ธวัช ปุณโณทก, “จารึกพระธาตุร้างบ้านแร่,” ใน ศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว : ศึกษาทางด้านอักขรวิทยาและประวัติศาสตร์อีสาน (กรุงเทพฯ : คุณพินอักษรกิจ, ๒๕๓๐), ๒๒๕-๒๒๗.
ภาพประกอบ ภาพสำเนาจารึกจาก : ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๕ (เลขทะเบียน CD; INS-TH-14, ไฟล์; Sn_0400_c)
--------------------

- ສີລາຈາຣືກອັກສອນລາວທີ່ພົບຢຸ່ນອກປະເທດລາວ ທີ່ເກົ່າແກ່ທີ່ສຸດ ຄື ຈາຣືກພະທາດຮ້າງບ້ານແຮ່ ສ້າງປີ ຈສ. 712(ພສ. 1893, ຄສ. 1350) ສີລາຈາຣືກຫຼັກນີ້ ສ້າງປີດຽວກັນກັບພະເຈົ້າຣາມາທີ 1 (ອູ່ທອງ) ສະຖາປານາອະນຸທະຍາ, ຫຼັງພະທັມມະຣາຊາທີ 1 (ພຍາລິໄທ) ຄອງຣາດ ໃນສຸໂຂໄທຍ໌ 3 ປີ (ພສ. 1890-ຄສ. 1347) ແລະກ່ອນພຣະເຈົ້າເລີດລ້າທໍລະນີຟ້າງຸ່ມມະຫາຣາດທ້ອນໂຮມ ອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ແລະສະຖາປານານະຄອນຊຽງທອງ ຂຶ້ນຄອງຣາຊໃນປີ ຄສ. 1353.

- ສີຈາຣືກນີ້ກຳນົດເປັນ "ສີລາຈາຣືກພະທາດຮ້າງບ້ານແຮ່" ເຊິ່ງທາງໄທຍ໌ກຳນົດຊື່ວ່າ "ອັກສອນໄທຍ໌ນ້ອຍ" ສີລາຈາຣືກນັ້ນກຳນົດວ່າ "ສີລາຈາຣືກອີສານສະໄໝໄທຍ໌-ລາວ"; ສີລາຈາຣືກນີ້ມີສະພາບຊຳລຸດເລັກນ້ອຍ ເນື້ອໃນທີ່ຈາຣືກໂດຍສັງເຂບ ກ່າວເຖິງການບໍຣິຈາກທີ່ດິນໃຫ້ແກ່ວັດຂອງເຈົ້ານາຍລະດັບພະຍາ ແລະແສນ..."

- ທວັດ ປຸນໂນທົກໃຫ້ຄວາມສົນໃຈ ໃຫ້ທັດສະນະຕໍ່ຈາຣືກນີ້ວ່າ "จารึกหลักนี้จะเป็นจารึกอักษรไทยน้อยที่มีอายุเก่าที่สุดที่พบขณะนี้ และเป็นรูปแบบตัวอักษรไทยน้อยที่ได้พัฒนาไปแล้ว คือมีรูปแบบเฉพาะตัวห่างจากอักษรไทยสุโขทัยสมัยพระเจ้าลิไท ที่ร่วมสมัยเดียวกัน จากการศึกษารูปแบบของตัวอักษรในศิลาจารึกพระธาตุร้างบ้านแร่นี้ น่าจะต้องทบทวนทฤษฎีที่ว่าอักษรไทยน้อยได้แบบอย่างไปจากตัวอักษรไทยสกุลพ่อขุนรามคำแหง ถ้าปรากฏหลักฐานอื่นๆ สนับสนุนอีกส่วนหนึ่ง" ອ້າງໃນ " นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., ๒๕๔๙"

ຊຽງໝ້ຽງ ກິນກ້ຽງແຊບຫຼາຍ.

ຊຽງໝ້ຽງ ກິນກ້ຽງແຊບຫຼາຍ.
-=====-
- ຊຽງໝ້ຽງເປັນຊື່ນິທານ ແລະຕົວລະຄອນເອກຂອງ ເລື່ອງ ເວົ້າເຖິງຊຽງໝ້ຽງ ໃຜໆກໍຮູ້ຊື່ນີ້ ແຕ່ຈະເລົ່າເລື່ອງໃຫ້ຈົບນັ້ນກໍຈົບ ຍາກເພາະ ມັນຫຼາຍບັ້ນຫຼາຍຕອນ ເລື່ອງຈົບໃນຕອນ ຄືແຕ່ລະຕອນຄືຕັ້ງບັນຫາ ແກ້ໄຂບັນຫາ ແລະສະຫຼຸບຫາລົງ ເປັນຕອນໆໄປ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ຜູ້ຕິດ ຕາມອ່ານຟັງເຂົ້າໃຈເລື່ອງງ່າຍ ແລະຕິດຕາມເລື່ອງຕໍ່ເລື່ອງ ເປັນນິທານລາວ ເລື່ອງໜຶ່ງທີ່ມີຄວາມສຳຄັນສຸດ ຈັດຢູ່ໃນປະເພດ ຕະຫຼົກ ສອນໃຈ ບັນເທີງປັນຍາ ມີລົດຊາດ ເກືອບຄົບອັດຖະລົດ.

- ອັນນິທານຊຽງໝ້ຽງນີ້ ບາງຄົນວ່າ ເປັນນິທານ ຕະຫຼົກ ມັນກະຕະຫຼົກອີຫຼີ ເພາະໃຜເລົ່າກະໄດ້ ສຸດທ້າຍກະຫົວຂວັນໂລດ, ບາງຄົນກະວ່າຊຽງ ໝ້ຽງເປັນຄົນຫຼອກລວງ, ຕົວະ ບາງຄົນຈົນທຽບ ປຽບເປີຍ ຄົນມີນິໄສຕົວະລ່າຍຫຼອກລວງ ຄືຊຽງໝ້ຽງ ແຕ່ເບິ່ງເລືຶ່ອງລາວແລ້ວ ກໍຄ້າຍກັບ ຕົວະ ແຕ່ບໍ່ຫຼວກລວງ ບໍ່ເອົາປຽບ ແບບຊຽງ ໝ້ຽງນີ້ ຄືຄົນສະຫຼາດມີປະຕິພານ ໄຫວພິບ ທັນຄົນ ທັນການ ທັນເວລາ ໂດຍເອົາປັນຍາ ມາຜະສົມພາສາເປັນຕົວແກ້ໄຂບັນຫາ ເຊັ່ນເລື່ອງຂ້າມແມ່ນຳ້, ພະຍາໃຫ້ສະໜົມໄປ ອຸດຈະລະໃສ່ເຮືອນຊຽງໝ້ຽງ, ໄປກ່ອນໄກ່ ທຸກຕອນລ້ວນແຕ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການ
ໃຊ້ພາສາທັງນັ້ນ, ຄືຊຽງໝ້ຽງຈະໃຊ້ພາສາ ຫັກລ້າງພາສາ, ຄວາມຈິງແລ້ວ ຊຽງໝ້ຽງບໍ່ແມ່ນຄົນຊົ່ວຊ້າສາມານດັ່ງທີ່ຫຼາຍຄົນເຂົ້າໃຈດອກ ຊຽງໝ້ຽງເປັນ ຕົວແທນຂອງປະ ຊົນ, ຕໍ່ສູ້ເພື່ອປະຊາຊົນ ບົນຄວາມຖືກຕ້ອງ ເປັນທຳ ບໍ່ປະຫັດປາຫານດ້ວຍກຳລັງ ເອົາປັນຍາສູ້ກັບອະປັນຍາລ້ວນໆ ຕໍ່ສູ້ ກັບພະຍາຜູ້ຊົງອຳນາດ ເຖິງບໍ່ສູ້ກັນດ້ວຍດ້ວຍກຳລັງກໍຕາມ, ຜູ້ໄຮ້ປັນຍາ ກໍເຖິງຂັ້ນຊີວິດໄດ້ ດັ່ງຕອນຈົບຂອງເລື່ອງຄື ກິນງ້ວນ ຜູ້ມີປັນຍາແມ່ນກະທັງຕົນຈະຕາຍ ກໍຕາຍຢ່າງມີກຽດ ແຕ່ຄົງໄວ້ເຊິ່ງຄວາມເປັນທຳ ແລະເຖິງຕົນຈະຕາຍກໍເອົາຊະນະຜູ້ໄຮ້ປັນຍາໄດ້, ຄວາມຈິງເລື່ອງຊຽງໝ້ຽງ ຈົບລົງດ້ວຍການຕາຍ ແຕ່ກໍຍັງມີພາກຕໍ່.

- ຊຽງໝ້ຽງແທ້ ຊື່ເດີມສີທະນົນໄຊ ທີ່ພໍ່ແມ່ຕັ້ງຊື່ໃຫ້ ຄົນຮູ້ໃນນາມທ້າວສີ ເອົາໄປຝາກກັບພະຍາເປັນລູກລ້ຽງ ບາດແລ້ວໄດ້ບວດເປັນບຈົວ ກໍໄດ້ສ້າງວິລະກຳ ຕອນເປັນຈົວຫັ້ນກະຫຼາຍເລື່ອງ ກ່ອນຊິໄດ້ຊື່ວ່າຊຽງໝ້ຽງ ພໍ່ຄ້າໝ້ຽງ ມາພະນັນກັບຈົວສີທະນົນໄຊ ເລື່ອງຂວ້າມນ້ຳ ວາງພະນັນຄັກແນ່ ຖາມເລື່ອງຂວ້າມນ້ຳນີ້ໄດ້ບໍ ຈົວສີ ຕອບວ່າຂວ້າມນຳນີ້ບໍ່ໄດ້ ທາງພໍ່ຄ້າກະລຸຍນຳ້ໄປຮອດຝັ່ງນັ້ນ ເຂົ້າໃຈວ່າຕົນຂວ້າມນ້ຳໄດ້ແລ້ວ ກໍຈະມາແກ້ເອົາຜ້າຄຸມຈົວສີ ຕາມທີ່ຕົກລົງກັນໄວ້ ຈົວສີບໍ່ຍອມໃຫ້ ເພາະພໍ່ຄ້າໝ້ຽງຂວ້າມນໍ້າບໍ່ໄດ້ ເມື່ອເປັນເຊັ່ນນັ້ນ ຄູ່ກໍລະນີຈຶ່ງພາກັນໄປຂຶ້ນສານໃຫ້ພະຍາຕັດສິນ ແຕ່ວ່າມີກົດທີ່ວ່າ ຫາກພິກຂຸ-ສາມະເນນ ຈະຂຶ້ນສານ ວ່າຄວາມ ຈະຕ້ອງໄດ້ສິກກ່ອນ ຈົວສີທະນົນໄຊ ຈຶ່ງໄດ້ສິກຂາໄປຂຶ້ນສານ ເມື່ອສານຊັກຖາມ ຊຽງສີແກ້ຄວາມ ເຫັນວ່າຊຽງສີຊະນະນຳ້ຕື້ນໆ ຄື ພໍ່ຄ້າໝ້ຽງລຸຍນ້ຳ ບໍ່ແມ່ນຂວ້າມນຳ້ ນີ້ລະຜູ້ຂຽນ ຈຶ່ງຂຽນບົດໄວ້ຫຼາຍເລື່ອງ ພາສານີ້ມີຄວາມສຳຄັນ ຫາກໃຊ້ປົກກະຕິ ໃນຄອບຄົວເຮືອນຊານ ຈະໃຊ້ຈັງໃດກໍໄດ້, ແຕ່ເມື່ອໃຊ້ທາງການ ໃຊ້ກັບສັງຄົມໝູ່ໃຫຍ່, ສອນໜັງສື, ບັນຍາຍ, ປາຖະກະຖາ ອື່ນໆ ຈະໃຊ້ພາສາຕາມທຳມະດາບໍ່ໄດ້ ມັນຕ້ອງເລືອກໃຊ້ ແລະລະວັງໃນການໃຊ້ພາສານັ້ນ, ເຫດການນີ້ ປາກົດວ່າຈົວສີໄດ້ໝ້ຽງເປັນ ຄ່າພະນັນ ກັບເງິນອີກ ສີ່ກະຊ້າ ກັບຫ້າບາດພະ 5555 ຄົນທັງຫຼາຍຈຶ່ງຮຽກຊື່ວ່າຊຽງໝ້ຽງສືບຕໍ່ມາ. (ເອີຢ່າວ່າຊັ້ນວ່າຊີ້ ຂະນະທີ່ຂຽນເລື່ອງນີ້ຢູ່ໄດ້ເຫັນຂ່າວທາງທໍລະທັດໄທຍ ຫຼືໂທລະພາບໄທຍນັ້ນລະ ເຫັນຄູບາສຸເທບ ໄປຂຶ້ນສານທັງຜ້າເຫຼືອງ ຄື ບໍ່ເຫັນວ່າຊິສິກ ເໝືອນຈົວສີ ຍັງສົງໄສຢູ່ວ່າ ບາດສານບອກວ່າ ເຄົາລົບສານ ຄູບາສຸເທບຊິເຮັດຈັງໃດ ຄັນບໍ່ເຄົາລົບ ພັດວ່າຊິວ່າຜາໝາດສານ, ຄັນເຄົາລົບພັດເປັນພະ ຄູບາສຸເທບຊິໄຫວ້ສານຈັງໃດເນາະ ອັນນີ້ກະເວົ້າໄປຊື່ໆດອກ ເລື່ອງຂອງເພິ່ນ ບ້ານເພິ່ນກະຢ່າເຂົາ ນຳມາເວົ້າກໍເພື່ອເອົາບົດຮຽນຊື່ໆດອກ).

- ເວົ້າເລື່ອງຊຽງໝ້ຽງ ກໍຄິດເຫັນເລື່ອງພາສາລາວ ທີ່ກ່ຽວກັບໝ້ຽງ ຄືໝ້ຽງທີ່ຈົວສີທະນົນໄຊ ໄດ້ຮັບຄ່າປັບ ເປັນໝ້ຽງອົມ ແຕ່ກ່ອນຄົງຈະ ມີລາຄາແພງເປັນທີ່ນິຍົມ ຈຶ່ງມີການຂາຍກັນ, ມີຄຳເວົ້າຄຳເວົ້າປະໂຫຍກໜຶ່ງວ່າ "ໝ້ຽງໝາກ" ຄົງຈະແມ່ນອົມແທນໝາກກະໄດ້, ອີກສຳນວນ ໜຶ່ງວ່າ "ເອົາລູກເຂົາມາລ້ຽງ ເອົາໝ້ຽງເຂົາມາອົມ" ໝ້ຽງ ຄົງຈະອົມແທນໝາກ ເພາະເຂົາບອກວ່າໝ້ຽງນີ້ອົມຫຼາຍເມົາ ວ່າຈັງຊັ້ນ, ທີ່ຈິງໝ້ຽງນັ້ນ ດຽວນີ້ກະຍັງມີຢູ່ ແຖວທາງເໜືອພຽງໄຊຍະບູລີຂື້ນເມືອ ຍິນວ່າມີການເຮັດຢູ່ ກຳມະວິທີເຮັດໝ້ຽງ ຄືເອົາໃບໝ້ຽງ ມາບົ່ມໃສ່ໄຫຈົນລົດ ສົ້ມແລ້ວຈຶ່ງເອົາມາອົມ ກ່ອນຈະອົມ ຕ້ອງຫາເກືອ, ກະທຽມ, ຂີງ, ຂ່າ, ໝາກພິກ ມາ ແລ້ວເອົາໝ້ຽງຫໍ່ພໍຄຳ, ອົມໄວ້ໃນປາກ ດູດກິນນ້ຳອັນແຊບຊ້ອຍຂອງມັນ, ຖາມເຂົາວ່າ ຕົ້ນໝ້ຽງເປັນຈັງໃດ ໄດ້ຄວາມວ່າ ເໝືອນຕົ້ນຊານີ້ລະ ຜູ້ຂຽນສົງໄສ ຄົງແມ່ນຕົ້ນຊາ ເພາະເຫັນໃບ ທີ່ເປັນໝ້ຽງແລ້ວ ຄ້າຍກັນ ຄັນບໍ່ແມ່ນຕົ້ນຊາ ກໍຄົງແມ່ນຕົ້ນແຈ້ ກໍຄືຕົ້ນຊາປະເພດໜຶ່ງນີ້ລະ ຕ່າງກັນຈັກໜ່ອຍ ໃບມັນແກວດກວ່າ ແຕ່ກ່ອນບ້ານຜູ້ຂຽນມີ ເຂົາເອົາມາແຊ່ກິນນໍ້າຄ້າຍຊາ ດຽວນີ້ບໍ່ເຫັນແລ້ວຄົງ ຈະດັບແນວໄປແລ້ວ.

- ໝ້ຽງອີກປະເພດໜຶ່ງ ຂອງຊາວສີພັນດອນ ເປັນແບບຕ່າງ ຄື ເອົາຫົວສິງໃຄ ຂີງ ຂ່າ ແລະອື່ນໆຊອຍຄັກແລ້ວ ມາຕຳລົງຄົກໃສ່ກັບ ໝາກພິກ ຈົນລະອຽດດີຄັກ ເອົາປາແດກດີໆລົງ ເຫັນວ່ານົວພໍໃຈແລ້ວ ກໍຕັກມາໄວ້ຫາຜັກມາຫໍ່ມາພັນ ເຊັ່ນໃບອີເລີດ ຜັກຂາວທອງ ຍອດໃບມີ້ ໃບຂ່າ ໃບຂີງ ປີອ່ອນ ຢວກກ້ວຍ ໝາກມີ້ອ່ອນ ແລະອື່ນໆ ຕາມໃຈຊອບ ມີປາຢ້າງ ປາແຫ້ງ ປາກະເຕົາເອົາຫໍ່ມາພັນ ປ່ອນໃສ່ປາກ ອັນນີ້ກະວ່າໝ້ຽງ.

- ໝ້ຽງອີກແບບໜຶ່ງ ສະໄໝກ່ອນປະມານປີ 1985-1995 ໄທວຽງຈັນຂະນະນັ້ນໃຜໆ ຄົງຊິຮູ້ຈັກກັນທົ່ວໜ້າ ມີການເຮັດຂາຍຍາມຄໍ່າ ແລະນິຍົມກິນກັນຄັກ ຢູ່ຕໍ່ໜ້າສວນເຍົາວະຊົນ ສະພັງເລນດຽວນີ້, ກຳມະວິທີການເຮັດໝ້ຽງ ແບບນີ້ ພໍຮູ້ຄ້າວໆ ແມ່ນມີເຂົ້າໜຶ້ງແຫ້ງຂົ້ວ ແລ້ວກໍຂົ້ວໃສ່ໜັງໝູ ຫຼືຄຽບໝູປຸງລົດແຊບຊ້ອຍ ເອົາຜັກສະຫຼັດມາຫໍ່ໝ້ຽງນັ້ນດ້ວຍ ຂີງຊອຍ ຂ່າຊອຍ ຖົ່ວດິນ ພິກແຫ້ງຂົ້ວ ຄຽບໝູ ພິກແຫ້ງຂົ້ວ ແລະອື່ນໆຕາມໃຈຊອບ ຫໍ່ເປັນຄຳແລ້ວ ເອົາມາປ່ອນໃສ່ປາກຜູ້ມັກກະວ່າແຊບມແບບນີ້ເຂົາວ່າໝ້ຽງຄຳ ສະໄໝນັ້ນມຮູ້ຈັກກັບຄົນຂາຍ ຄືຄອບຄົວພໍສາຍ ແມ່ນາງຂາຍດິບຂາຍດີ ລ້ຽງລູກລ້ຽງເຕົ້າ 2 ຈົນຮຽນຈົບມະຫາວິທະຍາ ໄລທັງສອງ ດຽວນີ້ລູກຂອງລາວ ກໍມາຈະເລີນຮອຍຕາມພໍ່ແມ່ ແຕ່ຈັດລະບົບ ຮ້ານແບບທັນສະໄໝ ຮ້ານຢູ່ຖະໜົນວຽງຈະເລີນ ຊື່ວ່າ "ຮ້ານໝ້ຽງເຈົ້າເກົ່າ" ດັງຄັບດັງຄັ່ງ ຄົນໜຸ່ມຄົນສາວ ເຈົ້າໃຫຍ່ນາຍໂຕ ໃນວຽງຈັນ ແລະຕ່າງແຂວງ ຕ່າງປະເທດ ບໍ່ມີໃຜຊິບໍ່ຮູ້ຮ້ານນີ້ ອັັນນີ້ກະຍ້ອງເຂົາ ຮູ້ຈັກໃຊ້ພາສາລາວໃຫ້ເປັນປະໂຫຍດ 555 ໝ້ຽງ ໃຜຊິຮູ້ຈັກວ່າມັນຊິດັງ ເພາະພາສາພື້ນໆນີ້ເອງ ບາດມັນດັງແລ້ວ ຈ່ອງກະບໍ່ລົງ.

- ມີໝ້ຽງ ອີກແບບໜຶ່ງ ມີເຄື່ອງປະກອບຄ້າຍກັບໝ້ຽງຕຳນັ້ນລະ ແຕ່ມີປາປີ້ງທີ່ເຮັດໃຫ້ມຸ່ນແລ້ວມາຜະສົມກັບ ເຂົ້າທີ່ຂົ້ວແລ້ວ ໃນປະລິມານເທົ່າກັນ ແລ້ວໄປຫໍ່ກັບເຄື່ອງປະກອບດັ່ງໝ້ຽງຄຳ ປ່ອນໃສ່ປາກຄືກັນຜູ້ມັກ ກະວ່າແຊບທຸກຄົນ ໝ້ຽງແບບນີ້ ເພິ່ນວ່າໝ້ຽງປາ ບາງຄົນວ່າໝ້ຽງເມືອງຫຼວງ ແຕ່ກ່ອນປາພັນປາ ແບບຂາຍກັນເກື່ອນໃນວຽງຈັນນີ້ ກະຊື່ວ່າ ໝ້ຽງພັນປາ ເພາະເຄື່ອງມັນຄືກັນ ດຽວນີ້ຮູ້ຈັກໃນນາມພັນປາ, ເວົ້າເລື່ອງພັນປາ ມີອາຫານສີທັນດອນ ຈຳປາສັກ ປະເພດໜຶ່ງຄື ກ້ອຍພັນ ກໍພັນຄືກັບໝ້ຽງ ແຕ່ບໍ່ມີວີ່ແວວວ່າ ຊິເປັນໝ້ຽງ ເພາະເຄື່ອງພັນກ້ອຍບໍ່ມີຂີງຄ່າ ສິງໄຄ ເໝືອນພັນປາແບບທາງວຽງ ສະນັ້ນ ຄຳວ່າໝ້ຽງ ມີສ່ວນປະກອບຫຼັກໆ ຄື ຂີງ ຄ່າ ສິງໃຄ ແລະອື່ນໆດັ່ງທີ່ທ່ານຮູ້.

- ໝ້ຽງອີກແບບໜຶ່ງ ເຂົາວ່າໝ້ຽງຊາວວັງ ມີ ຂ່າ ຂີງ ຜັກບົ່ວ ຫົວກະທຽມ ພີກຢວກ ພິກກົ້ນຊັນ ແລະອື່ນໆສຸດແລ້ວແຕ່ຈະໃສ່ທັງໝົດເອົາມາຫັ່ນ ມາຊອຍ ແລ້ວຕັ້ງໝໍ້ຂາງລົງ ໃສ່ນຳ້ປາ ນ້ຳຕານຊາຍ ນໍ່າຕານກ້ອນ ນຳ້ຕານກະຖັງຂອງໄທຍ ຫຼືນຳ້ອ້ອຍກ້ອນ ກະສຸດແລ້ວແຕ່ ເອົາຂອງເລົ່ານັ້ນລົງ ຂົ່ວໃຫ້ສຸກ ປຸງລົດໃຫ້ຖືກລີ້ນ ເຫັນວ່າພໍໃຈແລ້ວຍົກລົງມາ ຫາຜັກອີເລີດ ຂາວທອງ ໝາກແຕງ ໝາກເຂືອເຄືອ ໝາກເຫຼັ່ນ ຜັກສະຫຼັດອື່ນໆ ທີ່ເປັນເຄື່ອງພັນໝ້ຽງ ຕາມໃຈຊອບ ຢ່າລືມໝາກພິກຂີ້ໜູ ຫຼືໝາກພິກແຫ້ງຂົ້ວຈັກ ໜ່ອຍອັນນີ້ກະວ່າໝ້ຽງ.

- ໂອຍ ເວົ້າເລື່ອງຊຽງໝ້ຽງ ຈັງແມ່ນມັນຫຼາຍໝ້ຽງ ມີຄົນຖາມວ່າ ໝ້ຽງໂຕສຸດທ້າຍນີ້ ຄືບໍ່ໃສ່ຊີ້ນ ໃສ່ປາ ອັນນີ້ກະຕອບວ່າສຸດແລ້ວແຕ່ຈະໃສ່ ແນວວ່າ ເວົ້າເລື່ອງພາສາ ຊິໃຫ້ເວົ້າຄູ່ກິ ຄູ່ກີ ມັນກະບໍ່ໄດ້ ຢາກໃສ່ຫຍັງຫາລະໃສ່ໂລດ ໃສ່ກຸ້ງ ກະວ່າໝ້ຽງກຸ່ງ ໃສ່ປາ ໃສ່ໝູຫຍອງ ກະວ່າໄປຕາມນັ້ນ ຢ່າລືມວ່າ ກຳລັງເວົ້າເລື່ອງພາສາກະແລ້ວກັນ.

- ມີອີກໝ້ຽງແບບໜຶ່ງ ຫຼາຍຄົນຄືຊິໄດ້ກິນ ແນ່ແລ້ວ 555 ຄືຂີ້ໝ້ຽງ ທີ່ມັນກັດເຫັຼກນັ້ນໜ່າ ອັນນີ້ກະເອີ້ນໝ້ຽງແຕ່ເອົາຂີ້ ຂຶ້ນໜ້າ ເພາະເປັນ ຂອງໄຮ້ຄ່າ, ເວົ້າແລ້ວກະວ່າຊິສຸດພຽງນີ້ ແລະແລ້ວມັນກະບໍ່ສຸດ ມີຄົນໆໜຶ່ງບໍ່ເປັນຕາ ຂີ້ຮ້າຍທ້າຍເປ ຂີ້ເລ່ນ້ຳມັນຍາງ ເຮັດຫຍັງກໍບໍ່ເອົາການເອົາງານ ເຂົາຕັ້ງຊື່ໃຫ້ຄົນແບບນີ້ວ່າ ໜ້າຂີ້ໝ້ຽງ.

ສຸດແລ້ວບາດນີ້ ຢ່າລືມວ່ານີ້ເປັນການ ຂຽນເລື່ອງ ພາສາ ທີ່ວ່າດ້ວຍໝ້ຽງໆໆໆ.

ເງິນສາມນາງ ໃຊ້ແທນເງິນຫຼຽນຫົວໜາມ ແລະເງິນຝັກເງິນຮາງແຕ່ກີ້.

ເງິນສາມນາງ ໃຊ້ແທນເງິນຫຼຽນຫົວໜາມ ແລະເງິນຝັກເງິນຮາງແຕ່ກີ້.
-====------====-

- ເງິນເຈັ້ຍ ທີ່ເຫັນນີ້ລາວ ຮຽກວ່າເງິນ 3 ນາງ, ແຕ່ເກີດມາເຄີຍເຫັນໃບແທ້ 2-3 ຄັ້ງນີ້ລະ ແຕ່ ລະຄັ້ງກໍຂອງເຂົາທັງນັ້ນ, ແຕ່ກ່ອນມີຄົນຊອກຫາຊື້ ບໍ່ຮູ້ວ່າເຂົາຈະເອົາໄປ ເຮັດຫຍັງ, ປີ 1986 ເປັນຕົ້ນມາ ມາຢູ່ວຽງຈັນ ກະເຫັນເຂົາຊອກຫາ ຊື້ອີກ, ຮູ້ສືກວ່າມີຄົນຊອກຊື້ ຊອກຫາຫຼາຍ ສົມຄວນ ກະສອບຖາມເຂົາໄດ້ຄວາມ ວ່າ "ເອົາໄປລົງເລກ" ຟັງປຸບ ແນວຄິດຢຸດປັບ ເຂົາພັນລະນາສັບພະຄຸນຂອງເງິນ ແລະອາຈານຜູ້ລົງເລກ ອະພິນິຫານຄັກ, ຍິ່ງພັນລະນາ ຍິ່ງເຮັດໃຫ້ຜູ້ຂຽນບໍ່ ເຊື່ອຂຶ້ນຊັກໃຊ້ ເພາະບໍ່ມັກເລກແນ່ ແລະຕອນນັ້ນຄົງຈະແມ່ນໄດ້ປະຕິບັດກຳມັດຖານ ຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ຕົກຢູ່ໃນວົງຈອນນັ້ນ, ຫຼັງປີ 1990 ພັດມີການຊອກຫາ ຂອງດີໆຕ່າງໆ ນານາໆ ກະແສເອົາໄປລົງເລກກໍຍັງຢູ່ ທັງງ້າງ, ທັງຄຸດ, ທັງເຫຼັກໄຫຼ ແລະອື່ນໆລວມທັງເງິນສາມນາງ ນີ້ດ້ວຍ ແຕ່ວ່າຄັ້ງນີ້ມາເພິ່ມວ່າ ມີການສັ່ງຊື້ຈາກ ຕ່າງປະເທດດ້ວຍ.

- ການທີ່ມີຄວາມເຊື່ອວ່າ ເອົາຂອງດີໄປລົງເລກ, ກັບການສັ່ງຊື້ຈາກຕ່າງປະເທດ ມັນເຮັດໃຫ້ຜູ້ຂຽນຄິດຕ່າງ ນອກເໜືອຈາກລົງເລກ ສະໄໝນັ້ນກໍອາຍຸປະມມານ 21-22 ປີນີ້ລະ ພວກຫາຊື້ຂອງກະມາຫາເລື້ອຍ ມາຊວນເລື້ອຍ ໃຫ້ຊອກຫາໃຫ້ ຮັບຟັງເຂົາໄດ້ ແຕ່ບໍ່ສົນໃຈຫາໃຫ້ເຂົາຈັກເທື່ອ ເພາະຫຍັງ ເພາະບໍ່ເຊື່ອວ່າ ອາຈານລົງເລກຈະເກ່ງ ຄັນເກ່ງແທ້ ບໍ່ຕ້ອງຫາວັດຖຸມາລົງດອກ ນັ່ງສະທິເອົາກໍໄດ້ຄັນໃຈສະຫວ່າງ, ຍິ່ງມາຍິນການສັ່ງຊື້ຈາກຕ່າງປະດ້ວຍ ຊື້ທຸກຢ່າງທີ່ເປັນຂອງເກົ່າ ຂອງດີ ມີເຫຼັກໄຫຼ, ງ້າງ ເປັນຕົ້ນ ແຕ່ຕ້ອງຍິງຜ່ານຈຶ່ງຊື້ ແຕ່ເທົ່າທີ່ຮູ້ມາ ນ້ອຍຄົນທີ່ຈະຜ່ານການທົດລອງນີ້ ຍິ່ງເຮັດໃຫ້ຄິດຕ່າງ ວ່າມັນຕ້ອງ ມີອັນຕ່າງຈາກການລົງເລກແນ່ນອນ.

- ຄວາມຄິດຂອງຜູ້ຂຽນຕອນຄິດຕ່າງໝູ່ ຄື 1. ນັກສະສົມຂອງເກົ່າ, 2. ເອົາເຂົ້າພິທະພັນ 3. ເປັນຕົ້ນແບບໃນການລອກລຽນແບບຕົ້ນສະບັບ ເພື່ອປຳ້ຂາຍ.

- ທັງສາມຄວາມຄິດນີ້ ເກີດຂຶ້ນແຕ່ປີ 1990 ເປັນຕົ້ນມາ ເພາະມີແນວຄິດແບບນີ້ ຈຶ່ງບໍ່ກະຕືລືລົ້ນຈະຊອກຫາ ເພາະການຊອກ ຫາບໍ່ແມ່ນຈະຊອກງ່າຍໆ ເລີ່ມຕົ້ນຈາກການລົງ ທືນກ່ອນ ຄິດວ່າເສັຍເງິນ ແລະເວລາຍ້ອນ.

- ປີ1990 ຮູ້ຈັກກັບຄົນທີ່ຊອກຫາຂອງ ດີໄປລົງເລກນີ້ ແລະຂາຍນີ້ຄົນໜຶ່ງ ຮູ້ຈັກກັນພໍປະມານ ວ່າເຂົາມັກໃນທາງນີ້ ເຂົາເອງສະໄໝນັ້ນເຝີຖ້ວຍ 10 ກີບນີ້ເຂົາມີ ຮອດບໍລິສັດ, ມີເຮືອນກໍ່ ມີລົດຂີ່ ແລະມີລົດ ຫາເງິນຫຼາຍຄັນ ແລະບໍລິສັດກໍ່ສ້າງນີ້ ນັບວ່າຮັ່ງບໍ່ຢອກ, ເຂົາໃຈປໍ້າໃນການຊອກຫາຂອງດີ ວ່າແຕ່ຍິນຂ່າວແມ່ນໄປໂລດໄກປານໃດ ຍິນເຂົາເວົ້າໃຫ້ຟັງ ເໝົາຍົນເຮີລີຄອປ ໄປກໍຍັງເຄີຍມີ ຫາກແມ່ນຂອງນັ້ນຢູ່ບ່ອນກັນດານ ເຄີຍເວົ້າເປັນໄນໆໃຫ້ເຂົາຟັງກ່ຽວກັບຄວາມເຂົ້າໃຈ ຂອງຜູ້ຂຽນ ທີ່ກ່າວໄວ້ 3
ຂໍ້ ບໍ່ຮູ້ວ່າເຂົາເຊື່ອ ຫຼືບໍ່ເຊື່ອ ແຕ່ຈາກປີ 1990-1994 ບໍ່ເຄີຍຍິນວ່າເຂົາສົມຫວັງກ່ຽວກັບເລື່ອງນີ້ ປີ 1994 ຜູ້ຂຽນ ໄປຮຽນຕ່າງປະເທດກັບມາຢາມວຽງຈັນ ປີ 1996 ຫາໂອກາດໄປຢາມເຂົາ ປາກົດວ່າເຂົາອົບພະຍົບໄປຢູ່ອະເມລິກາ ເຫດຜົນບໍລິສັດລົ້ມລະລາຍ ເປັນໜີ້ສິນ.

- ເມື່ອໄດ້ໄປທ່ອງທ່ຽວຕ່າງປະເທດ ໂດຍສະເພາະໄທຍ໌ ເຫັນເຂົາວາງຂາຍຂອງ ທີ່ຄົນລາວຊອກຫານີ້ເກື່ອນກາດເປັນຕະຫຼາດສະເພາະທີ່ທ່າພຣະຈັນ ກທມ ເປັນຕົວຢ່າງ, ໄປປະເທດອື່ນໆ ກໍເຫັນມີຂອງເຫຼົ່ານີ້ປາກົດຕົວໃນທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ເມື່ອເຂົ້າພິພິທະພັນຕ່າງປະເທດ ໝວດເງິນໂລກ ກໍມັກຈະເຫັນເງິນລາວ ສະໄໝຕ່າງໆລວມເງິນສາມນາງນີ້.

- ປີ 1999 ຮຽນຈົບໄປເມືອງຫຼວງພະບາງຄັ້ງທຳ ອິດ ຕາມທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ມີການຂາຍຂອງເກົ່າຢ່າງ ເປີດແປນມີທຸກຢ່າງເງິນເກົ່າ ຂອງເກົ່າ ຫີນຂວັນຟ້າສຽມຕຸ່ນ ແລະອື່ນໆ ລ້ວນແຕ່ຂອງແທ້ລາຄາບໍ່ແພງ 40.000 ກີບຂຶ້ນເມືອ ບໍ່ເກີນ 100.000 ກີບ.

- ສິ່ງທີ່ບໍ່ເຄີຍມີ ໃນແນວຄວາມຄິດທາງວັດທະນະທຳລາວ ຄື ເອົາພະພຸດທະຮູບແທ້ໆ ມາວາງຂາຍປົນກັບ ຂອງທີ່ລະນຶກ ແລະຂອງເກົ່າແທ້ໆເຫຼົ່ານັ້ນ ອັນນີ້ຖືວ່າເປັນຈຸດປ່ຽນທາງຄວາມຄິດຂອງຄົນລາວ ກ່ຽວກັບຂອງດີ ຂອງມຸງຄຸນ ມີການໄດ້ມາໂດຍການຊື້ຂາຍ ບໍ່ແມ່ນສັດທາ.

- ນັບແຕ່ປີ 2004 ເປັນຕົ້ນມາ ປາກົດວ່າໃນທີ່ທ່ອງທ່ຽວຂອງລາວ ຂອງທີ່ລະນຶກ ລວມທັງພຣະຕ່າງໆ ລ້ວນມີແຕ່ຂອງປອມຂອງລຽນແບບ ໄປທີ່ໃດກໍເຫັນ ບໍ່ສະເພາະແຕ່ໃນທີ່ທ່ອງທ່ຽວລາວ ທີ່ປະເທດອື່ນໃນອາຊີ ກໍຍັງມີຂອງແບບດຽວຂາຍ ເງິນສາມນາງນີ້ ຂອງປອມກະຍັງເຄີຍເຫັນຄືກັນ.

- ໂອ ຄວາມສົງໄສລ້າໆ ຂອງຜູ້ຂຽນ ເມື່ອ 20 ກວ່າປີທີ່ແລ້ວ ໃຜລະຊິນຶກວ່ານະເປັນຈິງ.

ລາຍເຊັນ ອ່ານບໍ່ອອກ

ລາຍເຊັນ ອ່ານບໍ່ອອກ

- ແຕ່ກ່ອນບູຮານພຸຸ້ນ ຄົນໃນພາກພື້ນອາຊີ ໂດຍສະເພາະໄທຍ-ລາວ-ຊະເໝນນີ້ ຍັງບໍ່ພົບ ຫຼັກຖານຄັກແນ່ວ່າ ມີນາມສະກຸນມາກ່ອນບໍ, ແຕ່ຄັນບໍ່ມີ ກໍສົງໄສວ່າເຂົານັບຍາດກັນຈັງໃດ ? ໃນຂະນະທີ່ ຈີນ ແລະຫວຽດນາມມີແຊ້ມາເຫິງ ແລ້ວ, ເທົ່າທີ່ຮູ້ຄົນລາວ-ໄທຍ-ຂະເໝນ ເລີ່ມໃຊ້ນາມສະກຸນ ເມື່ອຝຣັ່ງ-ອັງກິດເຂົ້າມານີ້ ຄົນມີຄວາມກີຄວາມຊອບ ແລະມີຈຳແໜ່ງໜ້າທີ່ ກໍໄດ້ນາມສະກຸນພະຣາຊະທານ, ຄົນທຳມະດາສາມັນ ກໍໄປຫາຄູບາອາຈານຕັ້ງໃຫ້ ຜູ້ເປັນທິດເປັນຈານກໍຕັ້ງເອງ, ຜູ້ຢູ່ຊົນນະບົດແທ້ໆ ບໍ່ສົນໃຈເລີຍກະມີ ເວົ້າເລື່ອງນາມສະກຸນ ຜູ້ຂຽນນີ້ ຕາມປະຫວັດ ກໍຄົງຢູ່ 89 ປີແລ້ວ ເພາະເພິ່ນໃຫ້ອາຈານເພິ່ນຕັ້ງໃຫ້ ຕອນຊິໄປຮຽນພະນົມເປັນ ຢ່າງໃດກໍຕາມ ເລື່ອງນາມສະກຸນ(ອັນນີ້ ເອົາໄວ້ຄົ້ນຄວ້າໃນຫົວຂໍ້ໃໝ່)

- ທີ່ນີ້ມາເວົ້າເລື່ອງລາຍເຊັນ ກໍບໍ່ຮູ້ອີກແລ້ວລະ ວ່າລາວ-ໄທຍ໌-ຂະເໝນນີ້ ມີການໃຊ້ລາຍເຊັນ ມາແຕ່ບູຮານະການບໍ ? ອັນນີ້ມກະຫາຫຼັກຖານ ບໍ່ເຫັນ ຄືກັນ, ສົງໄສມີແຕ່ບໍ່ໃຊ້ ຫຼືບໍ່ໃຊ້ເລີຍກໍເປັນໄດ້ ເພາະເຮົາພົບຫຼັກຖານໜຶ່ງໃນ ວັນນະກຳລາວ ບູຮານທຸກໆເລື່ອງມີໜ້ອຍທີ່ສຸດ ທີ່ຜູ້ແຕ່ງ ຜູ້ແປ ຜູ້ລິດຈະນາ ຈະໃສ່ຊື່ຕົນ ຫາກກມີໃສ່ ຈະພາດຫົວເລື່ອງໄວ້ຕົ້ນໆ ຫຼືທ້າຍໆ ວັນນະກຳ ຫາກຜູ້ບໍ່ຈັກກໍບໍ່ຮູ້ຊ້ຳວ່າ ເປັນນາມເຂົາ ເພາະຈະແຕ່ງເປັນກອນໄປເລີຍ.

- ເຮົາມາເບິ່ງວັດທະນະທຳຂອງຈີນ-ຫວຽດ-ເກົາຫຼີ-ຢີ່ປຸ່ນ ພັດມີການ້ອຍໆ ປະຈຳຈຳບຸກຄົນ ເພື່ອຈໍ້າຊື່ ອັນນີ້ກະບໍ່ຮູ້ວ່າເກີດເຫິງນານພຽງໃດ ໜ້າຊິເກີດພ້ອມໆກັນກະບໍ່ຮູ້.

- ໃນລາວເຮົາ ມີຫຼັກຖານໜຶ່ງທີ່ພົວພັນກັບລາຍເຊັນຄື ການແປະໂປ້, ແລະລົງລາຍເຊັນ ຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ເວົ້າໃຫ້ຟັງ ເວລາໄປເຮັດໜັງສືສະ ໄໝເກົ່າ ເຂົາຈະໃຫ້ແປະໂປ້ກັບລົງຊື່ສະເໝີ, ຜູ້ບໍ່ເປັນໜັງສືກະໃຫ້ແປະໂປ້ ກັບຂຽນ ລາຍມືໄປຕາມວາດ ຄືຂີດໆໄປ ອ່ານໄດ້ບໍ່ໄດ້ກໍຕາມ ຂໍໃຫ້ມີຫຼັກຖານ ເມື່ອມາເບິ່ງສັງຄົມ ຊົນນະບົດລາວ ໃນຍຸກບ້ານແຕກສະແຫຼກຂາດ ສະໄໝນັ້ນ ຊົນນະບົດເປັນສ່ວນຫຼາຍ ຄົນບໍ່ຮູ້ໜັງສືອາດມີຫຼາຍ ເຂົາກໍລົງນາມເຂົາ ແບບແປະໂປ້ ແລະຂີດໄປຕາມໃຈຊອບ ແບບອ່ານບໍ່ໄດ້ ດ້ວຍເຫດນີກະບໍ່ຮູ້ ຈຶ່ງເປັນທີ່ມາຂອງລາຍເຊັນ ເມື່ອຍົກເລີກ ການແປະໂປ້ ແລ້ວຈຶ່ງມີການກຳນົດ ລາຍເຊັນ ແລະລົງນາມ(ຄືລາຍເຊັນແລະຊື່່ແຈ້ງເທົ່າບັດນີ້).

- ບາດນີ້ມາເບິ່ງລາຍເຊັນ ສະເພາະວັດທະນະທຳຄົນລາວແລ້ວ ທຸກໆຄົນຈະອ່ານບໍ່ອອກ ຄືເຊັນໄປເປັນລາຍເສັ້ນຢ່າງມີເອກະລັກ ແລະຈື່່ຈຳເອກະລັກໂຕເອງກໍຖືວ່າໃຊ້ໄດ້, ນ້ອຍໜັກ ນ້ອຍໜາ ຈຶ່ງມີລາຍເຊັນທີ່ອ່ານອອກ, ສະຫຼຸບຄວາມວ່າ ລາຍເຊັນອາດກຳເນີດຈາກ ຈຸດເລີ່ມຕົ້ນ ຈາກຄົນຂຽນໜັງສືບໍ່ເປັນນີ້ເອງ ຈຶ່ງອະນຸໂລມຕາມໃຫ້ຂີດເສັນສັນຍະລັກຂອງຕົນ ວິເຄາະຄຳ ຈາກພາສາລາວ ຄົງຈະມາຈາກ "ລາຍເສັ້ນ" ຂຽນເປັນລາຍ ໃຫ້ເປັນເສັ້ນ" ໂດຍບໍ່ຕ້ອງເອົາຄວາມໝາຍ ຂໍໃຫ້ແຕ່ເປັນສັນຍະລັກ ແລະຕໍ່ມາພາສາອາດ ປ່ຽນໄປ ລາຍເສັ້ນ ກາຍເປັນເຊັນ, ການຜ້ຽນ ຫຼືປ່ຽນ ເສັ້ນເປັນເຊັນ, ມີ 2 ປັດໄຈ ຄື ປັດໄຈທີໜຶ່ງແມ່ນປ່ຽນໄປໂດຍທຳມະຊາດ ເໝືອນຄຳເວົ້າບາງຄຳເວົ້າເປັນຈາກເດີມໂດຍການເວລາ, ສ່ວນປັດໄຈທີສອງ ອັນນີ້ປ່ຽນຈາກການບຈົງໃຈ ຄື ຄຳວ່າລາຍເສັ້ນ ສື່ສານເຖິງລາຍມືທີ່ຂີດເອກະລັກຂອງຄົນນີ້ ພັດໄປກົງກັບສີລະປະວາດແຕ້ມ ຄືແຕ້ມລາຍເສັ້ນ ແລະແຕ້ມລົງສີ ລົງແສງ, ເມື່ອລາວເຂົ້າສູ່ລະບົບຣາຊການ ທາງການອາດຈະ ຈະປ່ຽນຈາກລາຍເສັ້ນ ມາເປັນລາຍເຊັນກໍໄດ້.
(ໝາຍເຫດ ບົດວິເຄາະທັງໝົດເທິງນີ້ ບໍ່ເຄີຍ ອ່ານ ແລະຍິນມາຈາກໃສມາກ່ອນ ເປັນການວິ ເຄາະຕາມການຫາຫຼັກຖານ ຕາມວິຊາການຄົ້ນ ຄວ້າຫາຂໍ້ມູນ ຕາມບົດຮຽນທີ່ຮຽນມາເທົ່ານັ້ນ)

- ບາດນີ້ມາເວົ້າເລື່ອງປະສົບການຂອງລາຍລາຍເຊັນໃຫ້ຟັງ ເປັນເລື່ຶອງຈິງສະໄໝໄປຮຽນຢູ່ໄທຍ໌ ມັກຈະໄປຟັງການເສວະນາວິຊາການ ສະເໝີວ່າແຕ່ມີການເປີດເສວະນາ ປາຖັກກະຖາ ເພື່ອຫາຄວາມຮູ້ເສີມໃນວິຊາຮຽນ ສ່ວນຫຼາຍຈະລົງທະບຽນຈ່າຍ ເງິນເຂົ້າຟັງ ເມື່ອໄປແບບນັ້ນ ແນ່ນອນກ່ອນເຂົ້າຟັງຕ້ອງ ລົງທະບຽນ ຜູ້ລົງທະບຽນຕ້ອງມີບັດປະຊາຊົນ, ຄັນພະ ກໍຕ້ອງມີໃບສຸດທິ ຫຼືຫຼັກຖານອື່ນ ສຳລັບ ເຮົານັກສືກສາຕ່າງປະເທດ ຈຶ່ງສະແດງໜັງສືປັດສະປອດ, ຜູ້ຮັບລົງທະບຽນເຂົາຈຶ່ງຮູ້ວ່າ ແມ່ນລາວ.

- ທີ່ມີຄວາມຮູ້ກ່ຽວກັບລາຍເຊັນນີ້ ກໍຢູ່ທີ່ນີ້ລະ ເມື່ອອ້າງຫຼັກຖານ ແລະລົງຊື່ແລ້ວກໍຕ້ອງລົງລາຍເຊັນ ສົງໄສເຂົາສັງເກດເຫັນໃຜຖືປັດສະ ປອດລາວທຸກອົງ ທຸກຄົນ ມີແຕ່ລາຍເຊັ່ນອ່ານ ບໍ່ອອກ(ໄປກັນບາງຄັ້ງບໍໍ່ຕໍ່າກວ່າ 5) ໃນຂະນະ ຄົນໄທຍ໌ ສ່ວຫຼາຍ ລາຍເຊັນມັກຈະອ່ານອອກ, ຈຶ່ງເກີດການຖາມຂຶ້ນມາ ວ່າເປັນຫຍັງລາຍເຊັນ ທາງລາວ ຈຶ່ງອ່ານບໍ່ອອກ ກໍຕອບເຂົາວ່າ ເພາະມັນເປັນລາຍເຊັນ ບໍ່ແມ່ນການລົງຊື່ ເພາະໃນວັດທະນະທຳລາວ ຄື ບອກວ່າ ເຊັນ ແລະລົງນາມ, ທາງໄທຍ໌ກໍເໝືອນກັນບໍ່ແມ່ນບໍ ?

- ຕາມການສັງເກດໜັງສືເກົ່າແຕ່ສະໄໝລາຊະອານາຈັກ ທີ່້ເປັນຄຳສັ່ງ ຫຼືດຳລັດອື່ນໆ ຈາກສູເນກາງລົງສູ່ທ້ອງຖິ່ນນັ້ນ ບາງຢ່າງຕ້ອງສັ່ງເປັນທອດໆກັນໄປ ສະໄໝນັ້ນ ບໍ່ເໝືອນສະໄໝນີ້ ຄືໄດ້ຮັບເອກະສານແບບນັ້ນ ແລ້ວກໍໄປອັດເອກສານດ້ວຍເຄື່ອງຖ່ານເອກະສານ ເຂົ້າລະຫັັດຂາເຂົ້ຂາ ຂາອອກ ແລ້ວກໍຈ້ຳກາລົງວັນທີ ແລ້ວກໍສົ່ງໄປໜ່ວຍງານ ຕ່າງໆຕາມຕ້ອງການສະບາຍທາດ, ແຕ່ໃນສະ ໄໝນັ້ນ ບໍ່ເປັນຢ່າງນັ້ນ ຫາກຢາກໄດ້ເອກະ ສານຫຼາຍໆ ຕ້ອງພິມເນື້ອຄວາມລົງສະຕັງຊິນ, ແລ້ວກໍໄປໂລນຽວໃນເຄື່ອງໂລນຽວ ແຕ່ວ່າຈະບໍ່ໄດ້ຕົ້ນສະບັບສົມບູນ ຄືກາປະທັບ ແລະລາຍເຊັນ ດ້ວຍເຫດນັັ້ນໃນໜັງສືແບບນີ້ ບ່ອນຫ້ອງລາຍເຊັນ ແລະປະທັບການັ້ນ ມັກຈະພົບຄຳນີ້ສະເໝີ "ປະທັບກາ ແລະລົງລາຍເຊັນ" ແຕ່ທີ່ຈິງບໍ່ມີຈິງບໍ່ມີກາ ສ່ວນທີ່ບອກວ່າ ລາຍເຊັນນັັ້ນຈະໃສ່ວົງເລັບໄວ້ ແລ້ວຂຽນວ່າ (ອ່ານບໍ່ອອກ) ແລະຕາມມາດ້ວຍຊື່່ແຈ້ງ ເອກະສານແບບນີ້ ຄຳບອກໄວ້ຫົວເອກະສານວ່າ "ສຳເນົາຖືກຕ້ອງມຕາມສະບັບດດີມ", ດ້ານຫັງ ຫຼືທ້າຍເອກະສານ ຈະມີຄຳວ່າ ພິມດີດ ແລະກວດທານ ໂດຍ ວັນທີ ແລະລົງລາຍເຊັນ ຜູ້ທຳເອກະສານນີ້ໄວ້ຈະແຈ້ງ.

ໝາຍເຫດ: ລາຍເຊັນທີ່ເປັນຂອງໄທຍນັ້ນມເປັນ ລາຍເຊັນ ຂອງທ່ານປີດີ ພະນົມຍົງ ເຊິ່ງນຳເອົາ ມາອ້າງ ເພື່ອໃຫ້ຄວາມຕ່າງລະຫວ່າງລາຍເຊັນ ແບບອ່ານໄດ້ ແລະບໍ່ໄດ້ ການທີ່ເອົາລາຍເຊັນເພີ່ນມາເປັນຕົວຢ່າງ ເພາະທ່ານເປັນບຸກຄົນສາທາລະນະຢູ່ແລ້ວ ຄົງບໍ່ເປັນສັງນັ້ນເອງ.

ອານຶສົງການຈຳພັນສາ

ປະຫວັດ ນາງວິສາຂາມະຫາອຸປາສິກາ

ຮຽບຮຽງໂດຍ

ພອຄ.ເນືອງພິລັກ ໂຊຕິທອນ

-----

     ນາງວິສາຂາ ເກີດໃນສະກຸນເສດຖີ ບິດາຊື່ທະນັນໄຊຍະເສດຖີ ມານດາຊື່ສຸມະນາເທວີ ປູ່ຂອງນາງຊື່ເມນທະກະເສດຖີ ທີ່ເມືອງພັດທິຍະ ແຄວ້ນອັງຄະ ຕໍ່ມາໄດ້ຍ້າຍຕາມບິດາມາຢູ່ເມືອງສາເກດ ເຊິ່ງຢູ່ລະຫວ່າງເມືອງຣາຊຄືຫະກັບເມືອງພາລານະສີ.

    ເມື່ອນາງວິສາຂາມີອາຍູໄດ້ 7 ປີ, ໄດ້ຟັງທຳຈາກພະພຸດທະເຈົ້າ ກໍໄດ້ບັນລຸພະໂສດາບັນ ເມື່ອອາຍຸໄດ້ 16 ປີ ນາງໄດ້ແຕ່ງງານກັບຊາຍໜຸ່ມຊື່ ປຸນນະວັດທະນະ ເຊິ່ງເປັນລູກເສດຖີ ໃນເມືອງສາວັດຖີ.

    ນາງວິສາຂາ ມີຄຸນສົມບັດພັ່ງພ້ອມໄປດ້ວຍປັນຈະກັນລະຍານີໝາຍເຖິງລັກສະນະງົດງາມພ້ອມ 5 ປະການ ອັນໄດ້ແກ່:
     1. ຜົມງາມ ຄື ຜົມດຳສວຍເປັນເງົາງາມ.
     2. ຊີ້ນງາມ ຄື ສົບງາມແດງບະໄມ່.
     3. ກະດູກງາມ ຄື ແຂ້ວຂາວງາມ ເປັນລະບຽບ.
     4. ຜິວງາມ ຄື ຄືຜິດກ້ຽງເກົາງາມບໍ່ມີໄຝ່ຝ້າກະກ້ຽນ.
     5. ໄວງາມ ຄື ຄວາມງາມເໝາະສົມຕາມໄວຂອງຕົນ.
     ເຊິ່ງເປັນຄວາມງາມຄົບ 5 ປະການຂອງຍິງຜູ້ສະສົມບຸນພ້ອມ ຣິບູນມ ຖືເປັນຍອດປາດຖະໜາຂອງຍິງທຸກຄົນບົນໜ້າໂລກນີ້.

     ວັນໜຶ່ງ ນາງວິສາຂາໄດ້ຈັດງານທຳບຸນ ຖວາຍພັດຕາຫານ ທີ່ຄະລືຫາດຂອງຕົນ ໄດ້ນິມົນພະພຸດທະເຈົ້າ ແລະເຫຼົ່າພະສົງສາວົກ ມາສັນພັດຕາຫານ ນາງວິສາຂາໄດ້ສົ່ງຄຳເຊີນໄປຍັງມິຄາຣະເສດຖີພໍ່ປູ່ ເຊິ່ງຍັງບໍ່ທັນໄດ້ນັບຖືພະພຸດທະສາສນາມາກ່ອນໃຫ້ທາຮ່ວມທຳບຸນ ເມື່ອມິຄາຣະເສດຖີໄດ້ເຝົ້າພະພຸດທະເຈົ້າ ໄດ້ຟັງທຳ ເຊິ່ງບໍ່ເຄີຍຟັງມາກ່ອນຕະຫຼອດຊີວິດ ເມື່ອຟັງຈົບກໍສຳເລັດອະຣິຍະບຸກຄົນຊັ້ນໂສດາບັນ.

   ນາງວິສາຂາເປັນຜູ້ຣິເລີ່ມຖວາຍຜ້າອາບນໍ້າຝົນ ແກ່ພິກຂຸຜູ້ເຂົ້າພັນສາ ເພາະນາງຊາບວ່າພິກຂຸເປືອຍກາຍອາບນໍ້າຝົນບໍ່ເໝາະສົມ ຄ້າຍກັບພວກຊີເປືອຍ ຈຶ່ງຂໍອະນຸຍາດພະພຸດທະເຈົ້າຖວາຍຜ້າອາບນໍ້າຝົນແຕ່ນັ້ນມາ ຈົນກາຍເປັນປະເພນີຖວາຍຜ້າອາບນ້ຳຝົນຈົນຕາບເທົ້າທຸກວັນນີ້.

   ນາງວິສາຂາໄດ້ຮັບການຍົກຍ້ອງຈາກພະພຸດທະເຈົ້າວ່າເປັນ ເອຕຕະທັຄຄະ(ເລີດກວ່າຜູ້ອື່ນ) ໃນດ້ານການຖວາຍທານ ມີອາຍຸຍືນຍາວນານເຖິງ 120 ປີ ມີບຸດຊາຍ 10 ຄົນ ມີບຸດສາວ 10 ຄົນ ເປັນສາວິກາທີ່ອຸປະຖັມພະພຸດທະສາສນາ ທີ່ສຳຄັນຄົນໜຶ່ງ ຄູ່ກັບບິນດິກະມະຫາເສດຖີ; ພະພຸດທະເຈົ້າຊົງຍົກຍ້ອງໄວ້ໃນຖານະ ມະຫາອຸປາສິກາ.

ຄຸນນະທຳທີ່ຄວນຖືເປັນແບບຢ່າງ                      
   1. ເປັນຜູ້ມີສັດທາໃນພະພຸດທະສາສນາຢ່າງແຮງກ້າ, ເປັນຜູ່ສະຫຼາດໃນການທຳບຸນໃຫ້ທານ.
   2. ເປັນຜູ້ເຊື່ອຟັງບິດາ ມານດາ ແລະມີຄວາມຊື່ສັດ ແລະໝັ້ນຄົງຕໍ່ສາມີ.
   3. ເປັນຜູ້ມີສະຕິປັນຍາສະຫຼຽວສະຫຼາດ ໃຊ້ຫຼັກສິນທຳແກ້ໄຂບັນຫາໃນຄອບຄົວ ສັງຄົມໄດ້.
   4. ເປັນຜູ້ສາມາດປ່ຽນຄວາມເຊື່ອຖືຂອງພໍ່ປູ່(ບິດາສາມີ) ໃຫ້ຫັນມານັບຖືພະພຸດທະສາສນາໄດ້(ເປັນມັກຄະທາຍິກາ ຜູ້ນຳທາງສະຫວັນ ນິບພານຜ).
   5. ເປັນເດັກນ້ອຍອາຍຸນ້ອຍທີ່ສຸດທີ່ໄດ້ອະຣິຍະບຸກຄົນຊັ້ນໂສດາ ຍິນດີໃນທານແຕ່ອາຍຸ 7 ປີ.